Rys Historyczny

 

Historia tych ziem jest równie pasjonująca, jak historia całego polskiego pogranicza. Bardzo interesująca jest etymologia nazwy miejscowości Stubno, której jest kilka wersji. Trudno jednak dociec, która wersja jest bardziej zbliżona do prawdy.

Jedna z nich związana jest z księdzem Michrą, autorem książki "Przemyśl i okolice". Według niego sioło położone na terenach zalewowych przez wody Sanu i Wiszni było wielkim bagniskiem, moczarami, między którymi prowadziły wąskie (o szerokości stopy) groble czyli nasypy. Groble te zwane były przez autochtonów, czyli ludzi żyjących na tym terenie "stupynami" (od stupania) - ścieżkami. Gdy wody opadły pozostały "stupyny", które według autora ksiązki dały początek nazwie osady. Inne podanie głosi, że kiedyś przez osadę przebiegała droga z Medyki do Radymna. Przy drodze stał zajazd, czyli karczma, w której podróżni znajdowali schronienie i mogli odpocząć. Nad wejściem do zajazdu znajdował się szyld z napisem "W stępno" (po rosyjsku wymawiano tę nazwę "W stupno"), z którego to wyrazu, po językowym przekształceniu, miała powstać ostateczna i współczesna nazwa miejscowości. Jeszcze inna wersja głosi, że obszary gminy Stubno były obiektem częstych najazdów tatarskich, zwłaszcza w XI wieku. Podmokłe tereny na skutek uderzeń końskich kopyt wydobywały charakterystyczny odgłos, odbierany przez mieszkających tu od wieków Rusinów jako "Stup noch", co mogło być podstawą słowotwórczą do współczesnej nazwy "Stubno".

Z najazdami tatarskimi związane są legendy dotyczące bitwy, jaka miała miejsce niedaleko Stubna. Miał w niej zginąć jeden z ważniejszych wodzów tatarskich, któremu w hołdzie usypano przed wiekami dość pokaźny kurhan. Inni skłaniają się do tezy, że usypano ten kopiec na pamiątkę bitwy o panowanie nad tymi ziemiami pomiędzy wojskami królowej Jadwigi i węgierskimi pod koniec XIV wieku. Jest on widoczny do dnia dzisiejszego na skrzyżowaniu dróg między Kalnikowem a Gajami.

Pierwsze udokumentowane informacje o Stubnie, a więc posiadające pewną wagę historyczną, zamieszczone są w "Kodeksie Małopolskim" z roku 1358. Datowana w Sandomierzu wzmianka mówi, że król Kazimierz Wielki nadał Stubno i okolice za zasługi dla państwa dwóm szlachetnie urodzonym braciom Szymonowi i Leonowi. Za panowania tegoż króla wybudowano w Stubnie basztę zwaną zameczkiem obronnym, w którym mieściła się siedziba ówczesnych właścicieli Stubna.

W okresie rządów Zygmunta Starego okoliczne ziemie należały do królowej Bony. W XVII wieku zameczek zamieszkiwała wdowa po kasztelanie kamienieckim Zofia z Zamiechowskich Golska. W pierwszej połowie XIX wieku miejscowe dobra były własnością rodziny Luegerów, a od roku 1849 - Władysława Janickiego. Kolejni właściciele to Anna Skrzyszowska, Franciszek Gizowski, adwokat jarosławski dr Myszkowski i Józef Myszkowski z Tymarku, który odziedziczył majątek po swoim stryju. Ostatnim właścicielem był syn Józefa - Ludwik Myszkowski, który wraz z żoną Marią ze święcickich oraz dziećmi Andrzejem, Jerzym i Ewą przebywał w Stubnie do roku 1939. Po zakończeniu wojny majątek stubieński z dworem i parkiem przeszedł w roku 1945 na własność państwa.

Pierwsza wzmianka o Kalnikowie pochodzi z roku 1378, a jego nazwa wywodzi się od nazwiska biskupa przemyskiego Kalnikowskiego, który wykupił te ziemie. Miedzy XV a XVII stuleciem Kalników był świadkiem częstych napadów Tatarów, którzy niszczyli okoliczne wsie, a mieszkańców brali w jasyr.

W archiwum kapituły grecko-katolickiej w Przemyślu znajduje się dokument cerkiewny datowany na 1301 rok, którym to nadaje Hruszowice biskupstwu przemyskiemu. Wieś ta później należała do Czapskich. W dokumentach z XVI i XVII wieku często wymienia się Hruszowice i Starzawę, które ucierpiały od najazdów tatarskich hord przybywających na Ziemię Przemyską tzw. Szlakiem Wołowskim.

Najstarsze wzmianki o Baryczu datują się na rok 1691, kiedy to Mikołaj Bretyn, włościanin barycki ufundował cerkiew i probostwo. Otrzymał na to pozwolenie od właściciela Barycza Aleksandra Konstantego hr. Krasińskiego. Syn Mikołaja Bretyna, Teodor Bretyn, był pierwszym proboszczem w Baryczu. Natomiast Nakło jest pamiątką dziedzictwa Adama Węglińskiego, który w roku 1803 założył tutaj nowy folwark.